Nagły ból brzucha, zwłaszcza w dolnych partiach, najczęściej kojarzony jest z zapaleniem wyrostka robaczkowego, jednak potencjalnych przyczyn dolegliwości jest znacznie więcej, również niekoniecznie groźnych dla zdrowia. Nierzadko ból zwiastuje menstruację, oznacza zaparcie czy kolkę.
Nagłe bóle brzucha związane są nie tylko z zaburzeniami pracy układu pokarmowego i moczowo-płciowego. Pojawiają się także w przebiegu wielu chorób na tle metabolicznym, endokrynologicznym i alergicznym.
Co powoduje nagły ból brzucha?
Nagły ból brzucha nie jest objawem jednoznacznym i może pojawiać się w przebiegu wielu różnorodnych stanów oraz chorób. W ustaleniu przyczyny dolegliwości pomocne są zwłaszcza okoliczności jej pojawienia się, umiejscowienie, ogólny stan zdrowia oraz współistniejące symptomy.
Nagły ból brzucha najczęściej związany jest z zaburzeniami pracy układu pokarmowego, ale nierzadko również z problemami ginekologicznymi i układem moczowo-płciowym. Na nieprzyjemny stan tego typu skarżą się przede wszystkim kobiety z endometriozą, zwłaszcza przed owulacją i miesiączką, a także po odbyciu stosunku seksualnego. Nagły ból podbrzusza jest także charakterystyczny dla stanu zapalnego przydatków, poronienia i zrostów pooperacyjnych. Ponadto może być spowodowany atakiem kamicy nerkowej, odmiedniczkowego zapalenia nerek, zapaleniem pęcherza moczowego, różnorodnymi infekcjami układu moczowego, kolką nerkową czy stanem zapalnym gruczołu krokowego. Wówczas bólowi zwykle towarzyszą częstomocz, parcie na pęcherz i dyskomfort podczas mikcji [1].
Nagły ból w podbrzuszu najczęściej utożsamiany jest z problemami układu pokarmowego, w tym z zapaleniem wyrostka robaczkowego. Pomimo że funkcja tego szczątkowego narządu nie została dotąd jednoznacznie poznana, zaburzenia w obrębie jego tkanek mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia, zwłaszcza kiedy dojdzie do jego perforacji i rozlania treści. Dolegliwościom często towarzyszą nudności, wymioty i gorączka, a objawy mogą osiągnąć najsilniejsze natężenie w ciągu niecałej doby, dlatego niezbędna jest szybka interwencja lekarska. Nagły ból brzucha po prawej stronie często pojawia się po obfitym posiłku – może to oznaczać niewydolność wątroby i dróg żółciowych, w okolicach podbrzusza sugeruje niedrożność jelit, a pod żebrami wskazuje na perforację wrzodu żołądka [2].
Nagłe bóle brzucha – inne przyczyny
Nagły ból brzucha ma wiele potencjalnych przyczyn, w tym tak poważne, jak pęknięcie tętniaka aorty brzusznej. To lokalne poszerzenie o ponad 50% prawidłowej szerokości jej średnicy, powstałe na skutek zmian miażdżycowych, zwyrodnieniowych, zapalnych czy pourazowych. Cechą charakterystyczną jest szybko pogarszający się stan zdrowia, zagrażający nawet życiu, i ból rozlewający się do pleców i pachwin. Szczególnie niepokojący, zwłaszcza u osób nieskarżących się zwykle na problemy trawienne, ale obciążonych nadwagą czy zaburzeniami lipidowymi, jest nagły ból żołądka o charakterze piekącym w towarzystwie nudności, wzmożonego pocenia, duszności i uczucia lęku. To tzw. objawy atypowe zawału serca. Również w tym przypadku ważna jest szybka konsultacja medyczna.
Natychmiastowe objawy, w tym ból brzucha, wysyłają alergie i uczulenia pokarmowe. Na skutek syntezy antygenów z przeciwciałami IgE dolegliwości pojawiają się nawet po kilkunastu minutach od spożycia nietolerowanego produktu. Poza dyskomfortem w podbrzuszu mogą też pojawić się inne dolegliwości, takie jak pokrzywka, opuchlizna czy podwyższona temperatura ciała [3]. Podobnie manifestują się zatrucia pokarmowe i toksycznymi substancjami. W wyniku infekcji bakteriami, grzybami, kontaktu z metalami ciężkimi i chemią dolegliwości pojawiają się szybko, a poza bolesnością żołądka i brzucha na dole występują biegunki, wymioty i bladość skóry.
Nagły ból brzucha nie zawsze jednak zwiastuje kłopoty ze zdrowiem. Może stanowić fizjologiczną reakcję organizmu, np. na fazy cyklu miesięcznego. Ból podbrzusza jest wynikiem skurczów mięśni macicy i uwrażliwienia tkanek przydatków na bodźce spowodowane zmianami hormonalnymi. Dolegliwości tego typu mają tendencję do promieniowania w kierunku pachwin i krzyża, ale ustępują po jednym dniu czy dwóch od rozpoczęcia menstruacji [4].
Co pomoże na nagły ból brzucha?
Kiedy nagły ból brzucha na dole czy u góry nie jest spowodowany niebezpiecznym stanem chorobowym, objawy można złagodzić domowymi, nieinwazyjnymi sposobami. Przede wszystkim cenny jest odpoczynek. Warto unikać większej aktywności fizycznej, a układając się na łóżku, należy wybierać lewy bok i umieścić między kolanami poduszkę. W wypadku niestrawności, zgagi, zaparć i wzdęć trzeba zmodyfikować dietę i wprowadzić lekkostrawne posiłki. Można również popijać wodę, herbatki ziołowe poprawiające perystaltykę jelit lub doraźnie raczyć się syropami z pigwowca, lawendy, nawłoci czy rumianku. Nagły ból brzucha na tle menstruacyjnym może ustąpić pod wpływem ciepłych okładów na podbrzusze lub lędźwie [5]. Warto także zastosować delikatny masaż tych okolic. Niektóre techniki masażu korzystnie działają również na zrosty pooperacyjne. Rozcieranie i ugniatanie pozwoli złagodzić napięcie tkanek i uelastycznić bliznę, co przyniesie ulgę.
KETO/056/05-2021
