Ból kciuka – przyczyny oraz sposoby na zmniejszenie dolegliwości

Ból kciuka może być spowodowany wieloma schorzeniami. Pomocne w określeniu przyczyny jest ustalenie, która część kciuka jest bolesna i w trakcie jakich ruchów. Znaczenie mają także charakter bólu, jego częstotliwość oraz objawy towarzyszące.

Sposoby na zwalczenie bólu w dużym stopniu zależą od jego przyczyny. Najczęściej jednak stosuje się leki przeciwbólowe oraz ćwiczenia fizjoterapeutyczne. Ból kciuka może być spowodowany uszkodzeniem lub dysfunkcją kilku podstawowych struktur znajdujących się w obrębie tego palca. Należą do nich m.in.: mięśnie, ścięgna, stawy oraz nerwy. Każda z tych struktur wywołuje inny rodzaj bólu, a objawy występują w trakcie wykonywania innych ruchów.

Choroba zwyrodnieniowa stawu nadgarstkowo-śródręcznego kciuka

Staw nadgarstkowo-śródręczny odgrywa bardzo ważną rolę w ruchomości kciuka. Jego charakterystyczna budowa zapewnia bardzo szeroki zakres ruchów palca. Zmiany w obrębie tego stawu są drugą co do częstości dolegliwością zwyrodnieniową w obrębie ręki, więc problem wydaje się poważny.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania są m.in.:

• wiek powyżej 50 lat,
• płeć żeńska (zwłaszcza kobiety po menopauzie),
• zaburzenia hormonalne,
• urazy,
• czynniki genetyczne.

Choroba polega na powstawaniu wewnątrz stawu osteofitów, czyli narośli kostnych, na zwężeniu szpary stawowej oraz pogrubieniu torebki stawowej. Wszystkie te procesy prowadzą do ograniczenia prawidłowego zakresu ruchu, podwichnięcia oraz utraty stabilności.

Objawem choroby jest ból kciuka w stawie w trakcie ruchu, ustający, gdy nie porusza się palcem, ale też osłabienie siły i zręczności. Najwięcej problemów sprawia ruch chwytania. Dodatkowo może pojawić się obrzęk okolicy kciuka, a także bolesność na dotyk⁴.

W łagodzeniu dolegliwości bólowych pomocne jest stosowanie leków z grupy NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych). W zaawansowanej chorobie konieczna jest operacja usunięcia kości czworobocznej większej. Powinno to przynieść ulgę w dolegliwościach, przywrócić kciukowi ruchomość, siłę i precyzję⁵.

Czym jest tzw. kciuk smartfonowy?

Każdy z nas korzysta ze smartfomu wielokrotnie w ciągu dnia. Zwykle to właśnie kciukiem przewija się strony internetowe, pisze wiadomości. To właśnie z tego powodu wśród użytkowników telefonów komórkowych obserwuje się znacznie częściej uszkodzenia w obrębie tego palca¹.

Zespół de Quervaina (zapalenie pochewki ścięgnistej kciuka)

Zespół de Quervaina zaliczany jest do entezopatii, oznaczających bolesne zmiany w miejscu, w którym mięsień przytwierdza się do kości, czyli w tzw. przyczepie ścięgnistym. W przypadku omawianej choroby zmiany te dotyczą mięśni prostownika krótkiego i odwodziciela długiego kciuka. Ból można wywołać podczas badania przedmiotowego, ustawiając nadgarstek w odchyleniu łokciowym przy ręce zaciśniętej w pięść (test Finkelsteina)

Przyczyną schorzenia są mikrourazy, które powstają, gdy mięśnie są przeciążane powtarzającymi się ruchami, np. w trakcie korzystania z telefonu komórkowego, ale także podczas gry na pianinie czy podnoszenia ciężarów. Pojawiający się stan zapalny wywołuje ból w momencie, gdy mięśnie te są używane, a więc najczęściej, gdy kciuk oddalany jest od dłoni (mowa wówczas o odwodzeniu). Często bólowi towarzyszy obrzęk i nadmierne ocieplenie okolicy palca.

Leczenie zespołu de Quervaina polega na początku na unieruchomieniu kciuka i stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Jeśli ten sposób nie przyniesie efektów, można zastosować fizjoterapię. Zabiegi pomagają znieść dolegliwości, ale nie zawsze działają na przyczynę. Następnym etapem jest zastosowanie sterydów iniekcyjnych. Taką procedurę wykonuje lekarz²³​​​. 

Czym jest tzw. kciuk trzaskający?

Ta jednostka chorobowa określana jest również jako kciuk przeskakujący. Jej przyczyną jest zapalenie pochewek ścięgna zginacza powierzchniowego i głębokiego palców na skutek przeciążeń lub mikrourazów. Znacznie częściej dotyka mężczyzn niż kobiet i może objąć jednocześnie kilka palców. Poza bólem chora osoba ma problem z prawidłowym prostowaniem i zginaniem chorego palca lub palców, a w trakcie tych ruchów słychać charakterystyczny trzask.

Zespół cieśni kanału nadgarstka

W tym przypadku winą za ból kciuka można obarczyć nerw pośrodkowy. Przebiega on w ograniczonej przestrzeni, zwanej kanałem nadgarstka. Kiedy pojawią się czynniki zmniejszające tę przestrzeń, np. obrzęk lub uraz, nerw pośrodkowy przestaje być odpowiednio odżywiony i dochodzi do powstania stanu zapalnego w jego obrębie. Czynnikami ryzyka są m.in.: płeć żeńska, wiek poniżej 30. roku życia, urazy, częste narażenie na wibracje i niskie temperatury.

Do objawów choroby należy zanik mięśni kłębu kciuka. Jest on spowodowany zaburzoną czynnością nerwu pośrodkowego, który odpowiada za ich unerwienie. Występuje także mrowienie palców wskazującego, środkowego i serdecznego. Osłabieniu ulega siła, precyzja i zakres ruchów. Często z ręki wypadają trzymane przedmioty, a zaciśnięcie pięści staje się bardzo trudne.

Jeśli odpowiednio wcześnie zdiagnozuje się omawianą przypadłość, zwykle nie jest konieczne leczenie chirurgiczne. Dlatego ważne jest, aby nie ignorować niepokojących objawów i skonsultować je z lekarzem ortopedą. Na pierwszym etapie rozwoju choroby wystarczą fizjoterapia, oszczędzanie dłoni, masaże i objawowe stosowanie leków przeciwbólowych. Jeśli nie przynoszą one efektów, wykonuje się nacięcie więzadła poprzecznego nadgarstka, które ogranicza tunel nadgarstka. Powoduje to zmniejszenie ucisku na nerw i ustąpienie dolegliwości³.

Przedstawiony materiał ma charakter informacyjny i nie jest tożsamy z konsultacją lekarską.

Konsultacja merytoryczna: lek. med. Agnieszka Widera

KETO/057/05-2021