Jak oceniać ból w skali NRS? Jakie inne narzędzia można stosować?

Ból jest subiektywnym odczuciem, które niejednokrotnie towarzyszy nam w codziennym życiu. W celu określenia jego nasilenia i skuteczności stosowanego leczenia stosuje się różne narzędzia oceny bólu. Jednym z częściej stosowanych sposobów jest posługiwanie się skalą oceny bólu. Dostępnych jest kilka rozwiązań, które umożliwiają subiektywną ocenę stopnia intensywności pojawiającego się dyskomfortu. W tym artykule przyjrzymy się trzem popularnym skalom, czyli skali numerycznej (NRS), wzrokowo-analogowej (VAS) oraz słownej.

Skala numeryczna (NRS)

Skala numeryczna (NRS, z ang. Numeric Rating Scale) to popularne narzędzie do oceny nasilenia bólu [1]. Cierpiącej z powodu dolegliwości bólowych osobie przedstawia się skalę liczb od 0 do 10, gdzie 0 oznacza brak bólu, a 10 to najwyższy poziom bólu, jaki jesteśmy w stanie sobie wyobrazić [1]. Zadaniem jest wskazanie liczby odpowiadającej odczuciom. Skala NRS jest powszechnie stosowana zarówno w przypadku bólu ostrego, jak i przewlekłego. Jest to prosty sposób na ocenę subiektywnych dolegliwości, który pozwala na poznanie intensywności bólu i porównanie doznań w różnych momentach czasowych.

Jak ocenić ból w skali NRS?

Jeśli zastanawiasz się, jak ocenić swoje dolegliwości, pomocne będzie poniższe zestawienie [1].

• Przede wszystkim pamiętaj, że wartość 0 oznacza „brak bólu”.

• 1-3 oznacza „łagodny ból” – ból jest obecny, ale jesteś w stanie go zignorować i kontynuować większość aktywności.

• 4-6 wskazuje na „umiarkowany ból” – ból zaczyna Ci przeszkadzać w codziennych czynnościach.

• 7-10 oznacza „silny ból” – dolegliwości są intensywne i uniemożliwiają Ci wykonanie normalnych czynności. Podanie tych wartości lekarzowi może oznaczać dla specjalisty, że potrzebujesz pilnej pomocy medycznej.

Należy wybrać liczbę, która najlepiej opisuje ból w danym momencie. Najlepiej zobrazuje to przykład.

Jeśli powiesz „Mój ból jest na poziomie 5", co oznacza, że doświadcza on umiarkowanego bólu, który zakłóca niektóre z jego codziennych aktywności, ale nie jest tak silny, by całkowicie je uniemożliwić.

Użycie tej skali pomaga lekarzom i innym pracownikom służby zdrowia zrozumieć nasilenie bólu, monitorować zmiany w czasie i odpowiednio dostosować leczenie.

Skala wzrokowo-analogowa (VAS)

Skala VAS (z ang. Visual Analogue Scale) to kolejna popularna metoda oceny nasilenia bólu [2]. Wizualna forma tej skali przypomina linijkę o długości 10 cm. Osoba doświadczająca bólu jest proszona o umieszczenie znacznika na wspomnianej linijce w miejscu, które najlepiej odzwierciedla intensywność dolegliwości. Na jednym końcu linijki można umieścić oznaczenie „brak bólu”, a na drugim „najgorszy możliwy ból” [2]. Wersje VAS mogą również zawierać ilustrowane twarze, które obrazują różne poziomy bólu. Skala wzrokowo-analogowa jest ceniona za prostotę i czytelność, co ułatwia cierpiącym osobom dokładniejszą ocenę nasilenia dolegliwości.

Jak ocenić ból w skali VAS?

Na linii o długości 10 centymetrów, przypominającej linijkę, ale bez podziałek należy umiejscowić natężenie odczuwanego bólu, gdzie:

• lewy koniec linii oznacza „brak bólu”,

• prawy koniec – „najgorszy możliwy ból”.

Oto przykład jej zastosowania: 

W gabinecie lekarskim pacjent z przewlekłym bólem pleców proszony jest o zaznaczenie na skali VAS, jak silny ból odczuwa w momencie wizyty. Przesuwa on długopis wzdłuż linii i stawia znak w miejscu, które według niego odpowiada nasileniu jego bólu. Zaznaczone miejsce jest następnie mierzone linijką przez lekarza, który ocenia intensywność bólu na podstawie uzyskanej długości w centymetrach, co pomaga w ocenie stanu zdrowia i planowaniu dalszego leczenia.

Skala słowna

Skala słowna to kolejna metoda oceny bólu oparta na subiektywnej ocenie danej osoby, którą męczą dolegliwości o zmiennym nasileniu. Skala ta przypisuje określonym wartościom liczbowym odpowiednie słowne określenia, które opisują nasilenie odczuwanego bólu [1]. Przykładowo, wartościom od 0 do 4 mogą być przypisane określenia: „brak bólu”, „lekki ból”, „umiarkowany ból”, „silny ból” i „bardzo silny ból”. Ta forma oceny intensywności doznań bólowych jest często stosowana w badaniach naukowych oraz w przypadku osób, które mają trudności z oceną swojego samopoczucia za pomocą innych skal, stąd też sprawdza się w przypadku dzieci czy osób starszych [1].

Zastanawiasz się, jak stosuje się skalę słowną? Oto przykład.

Lekarz pyta cierpiącego na bóle stawów pacjenta: „Jak opisałby swój ból w tym momencie?" i uzyskuje odpowiedź, że „ból jest umiarkowany”. Zapisuje tę informację w dokumentacji medycznej jako punkt odniesienia do dalszego leczenia i monitorowania stanu zdrowia swojego pacjenta. Podczas kolejnej wizyty specjalista ponownie pyta o intensywność bólu, aby zobaczyć, czy doszło do zmiany i czy leczenie przynosi oczekiwane rezultaty.

Jak stosować skale oceny bólu?

Aby skale oceny bólu były skuteczne, istotne jest odpowiednie wprowadzenie każdej osoby w sposób ich użycia. Lekarz lub personel medyczny powinien dokładnie wyjaśnić, jak działają poszczególne skale i jak należy ocenić swoje odczucia. Jest jednak kilka istotnych czynników, które należy wziąć pod uwagę podczas stosowania skal oceny bólu.

• Skale oceny bólu powinny być dostosowane do wieku i zdolności poznawczych, dlatego też np. w przypadku dzieci lepiej sprawdzają się skale obrazkowe.

• Narzędzia oceny powinny być jednoznaczne i łatwe do zrozumienia. Jeśli dana osoba ma trudności w zrozumieniu lub interpretacji skali, należy jej udzielić dodatkowych wyjaśnień.

• Ważne jest, aby zawsze określać swój ból na podstawie subiektywnych odczuć. Nie należy sugerować cierpiącej osobie, jak powinna ocenić swój ból, ale umożliwić jej swobodne wyrażenie swojego doświadczenia.

• Skale oceny bólu powinny być regularnie stosowane w celu monitorowania efektów leczenia przeciwbólowego. Dzięki temu lekarz może śledzić postęp terapii i dostosować dawkowanie leków lub inne strategie terapeutyczne.

Narzędzia do oceny bólu pozwalają cierpiącym osobom wyrazić swoje odczucia w sposób jednoznaczny i porównywalny w różnych momentach czasowych. Ich regularne stosowanie pozwala monitorować zmiany w samopoczuciu chorych i na tej podstawie dostosować leczenie, aby jak najlepiej kontrolować i minimalizować dolegliwości bólowe, zwiększając przy tym komfort codziennego funkcjonowania. 

Jeśli odczuwasz ból różnego pochodzenia, np. ból głowy, pleców czy ból menstruacyjny i chcesz doraźnie zmniejszyć nieprzyjemne dolegliwości, sięgnij po lek dostępny bez recepty. W łagodzeniu codziennego bólu szczególnie sprawdzają się leki z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), które zawierają np. ketoprofen [3]. Wybierz lek dopasowany do swoich potrzeb, a przed jego zażyciem zawsze zapoznaj się z dołączoną do opakowania ulotką.

KETO/258/11-2023