Choroba zwyrodnieniowa stawów to najczęstsza przyczyna dolegliwości ze strony układu ruchu. Jest ona wynikiem braku równowagi między degradacją a tworzeniem się chrząstki stawowej pod wpływem różnych czynników. Zwyrodnienie stawów może mieć różny przebieg, jednak w większości przypadków prowadzi do niepełnosprawności i pogorszenia jakości życia.
Choroba zwyrodnieniowa stawów występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Chorują na nią zazwyczaj osoby po 40. roku życia, a zapadalność na nią wzrasta z wiekiem. Uważa się, że zmiany zwyrodnieniowe występują u większości osób, które ukończyły 55 lat, a u ponad 80% z nich można je wykryć w badaniach radiologicznych. W wielu przypadkach zmiany zwyrodnieniowe widoczne w badaniach radiologicznych nie powodują występowania objawów klinicznych choroby.
Czynniki predysponujące do choroby zwyrodnieniowej stawów
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest schorzeniem spowodowanym uszkodzeniem chrząstki stawowej (oraz innych struktur stawu) przez czynniki biologiczne lub mechaniczne. Pod ich wpływem dochodzi do rozmiękania, włóknienia i ubytków w tkance chrzęstnej oraz powstania przewlekłego odczynu zapalnego, co jest przyczyną pojawienia się wielu dolegliwości ograniczających aktywność ruchową1. Wyróżnia się pierwotną chorobę zwyrodnieniową (najczęstsza postać), której przyczyny nie zostały poznane oraz wtórną – spowodowaną np. urazem, chorobami stawów lub innymi chorobami przewlekłymi.
Za czynniki predysponujące do wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów uważa się otyłość, przeciążenie stawów podczas uprawiania niektórych sportów (np. podnoszenie ciężarów), obciążenia związane z wykonywaniem niektórych zawodów, osłabienie mięśni otaczających staw, czynniki genetyczne, wiek i wrodzone zaburzenia budowy stawów2.
Jakie są objawy zwyrodnienia stawów?
Objawy zwyrodnienia stawów pojawiają się najczęściej między 40. a 60. rokiem życia3. Dolegliwości bólowe występują podczas poruszania się, jednak w miarę postępu choroby, w zaawansowanych przypadkach, są odczuwane również w spoczynku. Mogą one dotyczyć jednego lub kilku stawów jednocześnie. Choroba zwyrodnieniowa przebiega z okresami stabilizacji - remisji (objawy tylko przy ruchu) oraz zaostrzeń (objawy nasilają się).
Typowym objawem zwyrodnienia stawów jest ból. Największe nasilenie osiąga po okresie odpoczynku, podczas pierwszych ruchów. Jest to tzw. ból startowy, który stopniowo zmniejsza się w miarę kontynuowania aktywności. W zaawansowanych postaciach choroby dolegliwości bólowe utrzymują się przez cały czas, nawet w spoczynku lub w nocy.
Innym charakterystycznym objawem choroby zwyrodnieniowej stawów jest sztywność. Występuje ona po okresie odpoczynku, zwłaszcza rano, stąd bywa nazywana „sztywnością poranną”. Osoba chora ma trudności z poruszaniem się przez ok. 5–10 minut. Kolejnym objawem zwyrodnienia stawów jest ograniczenie ruchomości w zajętym stawie. Chory ma problem z wyprostowaniem lub zgięciem kończyny, ponieważ staw objęty procesem patologicznym stopniowo traci pełny zakres ruchu.
Rzadziej występujące objawy zwyrodnienia stawów to zaniki mięśniowe, zniekształcenie stawów, poszerzenie obrysu stawów, trzeszczenia w stawie podczas ruchów, wysięk w jamie stawowej czy tkliwość uciskowa stawu podczas badania.
Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów
Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów ma na celu złagodzenie objawów, utrzymanie aktywności ruchowej pacjenta oraz zapobieganie niepełnosprawności. Na postępowanie terapeutyczne składają się metody farmakologiczne, niefarmakologiczne oraz chirurgiczne. Nie jest możliwe całkowite wyleczenie zwyrodnienia stawów - jest to choroba rozwijająca się powoli i postępująca. Jednak przy odpowiednim leczeniu można utrzymać dłużej okres remisji.
Farmakologiczne leczenie choroby zwyrodnieniowej obejmuje stosowanie różnych zaleconych przez lekarza leków, w tym o doraźnym działaniu przeciwbólowym, np. z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) w okresie zaostrzenia choroby. O sposobie leczenia i zastosowanej terapii u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów decyduje zawsze lekarz.
Kluczową rolę w terapii pełni leczenie niefarmakologiczne. Obejmuje ono:
- fizjoterapię (głównie kinezyterapia),
- odciążanie stawu przy wykorzystaniu sprzętu ortopedycznego (np. kul ortopedycznych, ortez),
- odpowiednio zbilansowaną dietę (kaloryczność dostosowana do potrzeb organizmu),
- odpowiednie ćwiczenia fizyczne,
- edukację pacjenta na temat choroby, zmiany stylu życia, samokontroli4.
Ważne jest także dbanie o prawidłową masę ciała, dzięki czemu stawy nie są nadmiernie obciążone.
KETO/297/08-2020
