Ból nerwu kulszowego potrafi być bardzo dokuczliwy, a przy tym znacząco utrudnić codzienną aktywność. Nieprzyjemne dolegliwości obejmują zazwyczaj część lędźwiową kręgosłupa, pośladek, biodro, tylną część uda i stopy. W leczeniu ważne jest nie tylko łagodzenie bólu, ale przede wszystkim usunięcie przyczyny problemu.
Nerw kulszowy jest najdłuższym nerwem w ciele człowieka. Powstaje w miednicy mniejszej i rozciąga się przez pośladek, udo, podudzie i stopę. Dzieli się na nerw strzałkowy wspólny i piszczelowy. Jest to nerw mieszany, co oznacza, że odbiera i przekazuje bodźce ruchowe (udo, podudzie, stopa) i czuciowe (podudzie, stopa). Kiedy pojawią się procesy patologiczne w jego obrębie, ból może promieniować od okolicy kręgosłupa lędźwiowego aż do stopy.
Ból nerwu kulszowego – objawy, których nie można lekceważyć
Ból nerwu kulszowego może pojawić się nagle (np. na skutek urazu lub podniesienia ciężkiego przedmiotu) lub narastać przez dłuższy czas. Często utrudnia, a nawet uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności i poruszanie się. Wówczas osoba chora jest zmuszona do przyjęcia leżącej pozycji. Ból nerwu kulszowego promieniuje od okolicy lędźwiowej kręgosłupa do pośladka, tylnej części uda, podudzia i stopy.
Ponadto ból nerwu kulszowego może przebiegać wraz z:
- osłabieniem siły mięśni w bolącej kończynie dolnej,
- odruchowym skrzywieniem kręgosłupa,
- drętwieniem kończyny dolnej,
- parestezjami w obrębie kończyny dolnej,
- zaburzeniami czucia,
- ograniczeniem ruchomości kręgosłupa lędźwiowego,
- niedowładem mięśni prostujących stopę i palce,
- opadaniem stopy (stopa zaczepia o podłoże podczas chodzenia),
- problemem z oddawaniem moczu lub wypróżnianiem się (porażenie zwieraczy odbytu i/lub pęcherza moczowego)1.
Powyższe objawy i ból nerwu kulszowego nie mogą zostać zignorowane. W takiej sytuacji konieczna jest pilna wizyta u lekarza i wykonanie badań, które pozwolą zdiagnozować przyczynę problemu.
Skąd bierze się ból nerwu kulszowego?
Ból nerwu kulszowego może być spowodowany podrażnieniem nerwu lub jego uciskiem przez sąsiadujące struktury – np. fragment krążka międzykręgowego, który uległ uwypukleniu – jest to tak zwana dyskopatia. Częściej ból nerwu kulszowego występuje jako konsekwencja przeciążenia struktur okołokręgosłupowych, bez wypadnięcia czy przesunięcia krążka międzykręgowego (np. po podniesieniu ciężkiego przedmiotu). Do innych przyczyn dolegliwości bólowych ze strony nerwu kulszowego należą: uraz, zwężenie kanału kręgowego (stenoza), przesunięcie się trzonów sąsiadujących kręgów (kręgozmyk), lokalne zmiany zapalne, choroby zakaźne lub guzy nowotworowe.
Dzięki mięśniowi gruszkowatemu, który znajduje się w miednicy mniejszej i odpowiada za stabilizację stawu biodrowego, możliwe są wszystkie ruchy (rotowanie, prostowanie, odwodzenie) uda. Przeciążenie mięśnia gruszkowatego przez długotrwałe siedzenie, niewłaściwą postawę ciała bądź złą technikę ćwiczeń sportowych może powodować ucisk na nerw kulszowy, a tym samym jego ból i inne nieprzyjemne objawy.
Ból nerwu kulszowego jest fachowo określany jako rwa kulszowa lub zapalenie nerwu kulszowego. Szacuje się, że dolegliwości dotyczą nawet 40% społeczeństwa. U 75% osób objawy nawracają w różnych okresach życia2.
Jak leczyć ból nerwu kulszowego?
Osoba, u której pojawił się ból nerwu kulszowego, powinna skonsultować się z lekarzem. Specjalista zbiera dokładny wywiad lekarski (charakter, okoliczności, czas wystąpienia dolegliwości oraz objawy towarzyszące), a następnie bada pacjenta i zleca wykonanie badań dodatkowych. W badaniu fizykalnym ważna jest: ocena siły mięśniowej, badanie czucia, a także badanie odruchów w kończynach. W razie potrzeby wykonuje się także badania obrazowe (zdjęcie rentgenowskie, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny).
Leczenie bólu nerwu kulszowego ma na celu złagodzenie objawów. W tym celu konieczne może być czasowe, zwykle krótkotrwałe unieruchomienie, fizykoterapia i rehabilitacja oraz podanie leków. Najczęściej stosuje się leki zmniejszające napięcie mięśni oraz leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Jednym z niesteroidowych leków przeciwzapalnych jest ketoprofen, który może być stosowany w ostrym bólu kostno-stawowym o nasileniu łagodnym lub umiarkowanym. Ketonal Active zawiera ketoprofen i jest dostępny bez recepty. Stosuje się go w dawce 50 mg (1 kapsułka) co 8 godzin, maksymalnie przez 5 dni (bez konsultacji z lekarzem), o ile nie ma do niego przeciwwskazań. Lek ten nie jest przeznaczony dla osób poniżej 15. roku życia. Jeśli po 5 dniach nie ma poprawy lub pacjent czuje się gorzej, należy pilnie skontaktować się z lekarzem3. Wcześniej opisane objawy dodatkowe takie jak: osłabienie siły mięśni w bolącej kończynie dolnej, drętwienie kończyny dolnej, zaburzeniami czucia, niedowład mięśni prostujących stopę i palce, opadanie stopy (stopa zaczepia o podłoże podczas chodzenia), problem z oddawaniem moczu lub wypróżnianiem się (porażenie zwieraczy odbytu i/lub pęcherza moczowego) są wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej4.
Niekiedy konieczne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Wskazaniem do leczenia chirurgicznego są przewlekłe bóle, których nie można złagodzić lekami przeciwbólowymi, a także nieskuteczne leczenie zachowawcze. U niektórych pacjentów występują wskazania do operacji w trybie pilnym. To m.in. towarzyszące rwie kulszowej niedowłady kończyny dolnej, zaburzenia czucia (również w okolicach krocza) czy zatrzymanie moczu.
W leczeniu bólu nerwu kulszowego konieczna jest również edukacja pacjentów. Powinna ona dotyczyć możliwości uniknięcia nadmiernych przeciążeń kręgosłupa, dzięki utrzymywaniu prawidłowej postawy i masy ciała, a także odpowiedniej technice podnoszenia ciężkich przedmiotów oraz siadania. Ważne jest uświadomienie osobie chorej korzystnego wpływu aktywności fizycznej na układ ruchu.
Ćwiczenia na ból nerwu kulszowego
Ćwiczenia na ból nerwu kulszowego, jako forma leczenia zachowawczego, powinny być dobrane indywidualnie do każdego pacjenta i jego możliwości. Warto więc współpracować z doświadczonym fizjoterapeutą. W terapii stosuje się gimnastykę rozciągającą i rozluźniającą oraz metodę McKenziego, czyli zestaw ćwiczeń opracowany dla pacjentów z dolegliwościami głównie ze strony odcinka lędźwiowego kręgosłupa5. Można je wspierać zabiegami fizykoterapeutycznymi: np. krioterapią, ciepłem, czy ultradźwiękami.
KETO/296/08-2020
